Khám lâm sàng là gì? Các bài nghiên cứu khoa học liên quan

Khám lâm sàng là phương pháp đánh giá sức khỏe không xâm lấn dựa trên quan sát, sờ, gõ và nghe, nhằm phát hiện các dấu hiệu bất thường từ bên ngoài cơ thể. Đây là bước tiếp cận nền tảng trong y học giúp định hướng chẩn đoán, theo dõi điều trị và giảm phụ thuộc vào kỹ thuật cận lâm sàng hiện đại.

Định nghĩa khám lâm sàng

Khám lâm sàng là quá trình quan trọng trong y học, được thực hiện bởi bác sĩ hoặc nhân viên y tế nhằm thu thập thông tin về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân thông qua tiếp xúc trực tiếp. Quá trình này không sử dụng công nghệ cao mà dựa vào kỹ năng quan sát, sờ, gõ và nghe để đánh giá biểu hiện lâm sàng bên ngoài và các dấu hiệu thực thể bên trong của cơ thể.

Khám lâm sàng thường đi cùng khai thác bệnh sử để tạo nên một bức tranh tổng thể về bệnh nhân. Đây là nền tảng để đưa ra giả thuyết chẩn đoán trước khi tiến hành các xét nghiệm cận lâm sàng như xét nghiệm máu, chụp X-quang hay MRI. Khám lâm sàng giúp phát hiện sớm các bất thường và quyết định chiến lược điều trị phù hợp.

Theo MSD Manuals, đây là một bước không thể thiếu trong quá trình khám bệnh chuyên nghiệp và được duy trì như một tiêu chuẩn thực hành y khoa toàn cầu.

Các thành phần chính của một cuộc khám lâm sàng

Một cuộc khám lâm sàng điển hình bao gồm bốn thao tác cơ bản: nhìn (inspection), sờ (palpation), gõ (percussion) và nghe (auscultation). Mỗi bước mang lại thông tin đặc trưng về hình thái, cấu trúc và chức năng của cơ quan trong cơ thể.

Ví dụ về phân loại thao tác và mục đích:

Thao tác Mô tả Mục đích
Nhìn Quan sát màu da, hình dáng, sưng tấy Phát hiện dấu hiệu rõ ràng bên ngoài
Sờ Dùng tay cảm nhận nhiệt độ, độ căng, khối u Xác định kích thước, vị trí, mật độ tổn thương
Dùng ngón tay gõ lên cơ thể Phân biệt khí, dịch, mô đặc
Nghe Nghe âm tim, phổi, ruột qua ống nghe Đánh giá hoạt động sinh lý nội tạng

Sự phối hợp chính xác giữa các thao tác giúp tăng độ tin cậy của kết quả khám. Trong thực hành lâm sàng, bác sĩ có thể thay đổi thứ tự thực hiện tùy theo vùng cơ thể hoặc biểu hiện lâm sàng nghi ngờ.

Vai trò của khám lâm sàng trong chẩn đoán

Khám lâm sàng đóng vai trò trung tâm trong việc xác lập chẩn đoán sơ bộ và hướng dẫn các bước tiếp theo trong quy trình điều trị. Một số bệnh lý điển hình có thể được xác định chỉ bằng cách khám kỹ mà không cần đến công cụ hỗ trợ hiện đại.

Ví dụ: nghe tim có tiếng thổi có thể chỉ ra bệnh van tim; gõ đục vùng đáy phổi kèm rung thanh giảm gợi ý tràn dịch màng phổi; phản xạ gân xương giảm cho thấy tổn thương thần kinh ngoại biên. Các thông tin này giúp bác sĩ hình thành chẩn đoán phân biệt, từ đó chọn xét nghiệm thích hợp.

Khám lâm sàng còn giúp theo dõi tiến triển bệnh và đáp ứng điều trị, đặc biệt trong các bệnh mãn tính. Ngoài ra, đây còn là cách hiệu quả để đánh giá toàn diện bệnh nhân trong môi trường hạn chế tài nguyên y tế.

Các hệ cơ quan được đánh giá trong khám lâm sàng

Trong mỗi lần khám, bác sĩ thường kiểm tra một hoặc nhiều hệ cơ quan tùy theo biểu hiện bệnh lý và lý do đến khám. Các hệ cơ quan chính thường được đánh giá bao gồm:

  • Hệ thần kinh trung ương và ngoại biên
  • Hệ hô hấp: phổi, đường thở
  • Hệ tuần hoàn: tim, mạch
  • Hệ tiêu hóa: bụng, gan, ruột
  • Hệ tiết niệu và sinh dục
  • Hệ cơ xương khớp
  • Hệ nội tiết
  • Da và niêm mạc

Mỗi hệ cơ quan yêu cầu các kỹ thuật riêng biệt để phát hiện dấu hiệu bất thường. Ví dụ, khám bụng cần kết hợp cả bốn thao tác cơ bản, trong khi khám da chủ yếu dựa vào quan sát.

Kỹ thuật và công cụ hỗ trợ khám lâm sàng

Các thiết bị cơ bản như ống nghe, máy đo huyết áp, búa phản xạ, kính soi đáy mắt, đèn soi tai là những công cụ thiết yếu trong khám lâm sàng. Trong bối cảnh y học hiện đại, các công cụ bổ trợ như siêu âm cầm tay, thiết bị ghi âm tim phổi kỹ thuật số và phần mềm nhận diện bất thường từ ảnh da đang ngày càng được tích hợp.

Việc sử dụng công cụ đúng kỹ thuật không chỉ tăng độ chính xác mà còn rút ngắn thời gian khám bệnh. Một số bác sĩ sử dụng các bảng kiểm (checklist) để đảm bảo không bỏ sót dấu hiệu quan trọng trong quá trình thăm khám toàn diện.

Hạn chế và sai số trong khám lâm sàng

Khám lâm sàng mang tính chủ quan cao và phụ thuộc vào trình độ, kinh nghiệm của người khám. Các sai số phổ biến bao gồm bỏ sót dấu hiệu nhỏ, diễn giải sai âm thanh tim phổi hoặc không khai thác triệu chứng đúng cách. Thêm vào đó, yếu tố môi trường như tiếng ồn, ánh sáng kém cũng ảnh hưởng tới chất lượng thăm khám.

Việc đào tạo lâm sàng hiện đại thường chú trọng thực hành trên bệnh nhân giả định, mô hình mô phỏng và sử dụng phản hồi có cấu trúc để tăng độ chính xác trong đánh giá. Các nghiên cứu cho thấy sự phối hợp giữa học lý thuyết và thực hành lặp lại giúp giảm sai số trong thực tế lâm sàng.

Ứng dụng trong chăm sóc ban đầu và y học cộng đồng

Khám lâm sàng là nền tảng của y học gia đình, y học cộng đồng và y tế cơ sở. Trong bối cảnh chăm sóc y tế ban đầu (primary care), việc phát hiện sớm các bất thường thông qua khám lâm sàng giúp giảm gánh nặng điều trị muộn, hạn chế nhập viện và tiết kiệm chi phí điều trị.

Theo CDCWHO, khám lâm sàng đóng vai trò quyết định trong hệ thống chăm sóc sức khỏe bền vững, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa nơi thiếu thốn thiết bị hiện đại.

Đào tạo và thực hành khám lâm sàng

Trong chương trình đào tạo y khoa, kỹ năng khám lâm sàng được giảng dạy từ năm đầu tiên và kéo dài suốt quá trình học. Sinh viên được thực hành trên người thật và mô hình mô phỏng, dưới sự giám sát của giảng viên lâm sàng.

Các mô hình đào tạo hiện đại sử dụng OSCE (Objective Structured Clinical Examination) để đánh giá kỹ năng khám một cách khách quan, tiêu chuẩn hóa. Sự lặp lại, phản hồi và hướng dẫn trực tiếp giúp cải thiện năng lực thực hành cho sinh viên y và bác sĩ nội trú.

Tài liệu tham khảo

  1. MSD Manual Professional. History and Physical Examination. https://www.msdmanuals.com/professional/clinical-essentials/approach-to-the-patient/history-and-physical-examination
  2. NCBI Bookshelf. Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK380/
  3. World Health Organization. Primary Health Care. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/primary-health-care
  4. CDC. Primary Care Overview. https://www.cdc.gov/primarycare/
  5. BMJ Learning. Clinical Examination Skills. https://learning.bmj.com/

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề khám lâm sàng:

Khám Phá Các Chất Ức Chế IDO1: Từ Thí Nghiệm Đến Lâm Sàng Dịch bởi AI
American Association for Cancer Research (AACR) - Tập 77 Số 24 - Trang 6795-6811 - 2017
Tóm tắtCác chất ức chế phân tử nhỏ của indoleamine 2,3-dioxygenase-1 (IDO1) đang nổi lên như những tác nhân thử nghiệm hàng đầu trong lĩnh vực oncological. Tại đây, những người tiên phong của loại thuốc mới này cung cấp một bài tổng quan từ bench đến bedside về việc xác thực tiền lâm sàng của IDO1 như một mục tiêu điều trị ung thư và về việc phát hiện và phát triển...... hiện toàn bộ
Khó nuốt sau đột quỵ Dịch bởi AI
European Neurology - Tập 51 Số 3 - Trang 162-167 - 2004
<i>Đặt vấn đề:</i> Khó nuốt là hiện tượng phổ biến sau đột quỵ. Chúng tôi nhằm mục tiêu nghiên cứu tiên lượng của tình trạng khó nuốt (được đánh giá lâm sàng) trong vòng 3 tháng đầu sau đột quỵ cấp tính và xác định xem các vị trí giải phẫu thần kinh - mạch máu cụ thể có liên quan đến rối loạn nuốt hay không. <i>Phương pháp:</i> Chúng tôi đã tiến hành khảo sát các bệ...... hiện toàn bộ
#Khó nuốt #Đột quỵ #Tử vong #Tàn tật #Khám lâm sàng
Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của phụ nữ đến khám phụ khoa có xét nghiệm HPV và tế bào học cổ tử cung bất thường tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội
TẠP CHÍ Y DƯỢC LÂM SÀNG 108 - - 2021
Mục tiêu: Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của phụ nữ đến khám phụ khoa có xét nghiệm HPV và tế bào học cổ tử cung bất thường tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội. Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu được tiến hành trên 1700 phụ nữ đã quan hệ tình dục đến khám phụ khoa tại Khoa Khám Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đồng ý tham gia sàng lọc ung thư cổ tử cung bằng bộ đôi xét nghiệm virut HPV và tế bào học cổ...... hiện toàn bộ
#HPV #tế bào học cổ tử cung #HSIL #LSIL #khám phụ khoa
Khám Phá Sự Xuất Hiện Tuberous Sclerosis Trước Sinh và Đánh Giá Hồi Tưởng 13 Năm về Các Biểu Hiện Đa Dạng, Theo Dõi Lâm Sàng-Hình Ảnh và Học Hỏi Những Tiến Bộ Mới Nhất Trong Quản Lý Dịch bởi AI
Journal of Fetal Medicine - - 2021
Tóm tắt Một sản phụ 27 tuổi đã từng mang thai nhiều lần, được chẩn đoán bị u cơ tim lớn ở tâm thất trái tại tuần thai thứ 23. Lịch sử sản khoa xấu trước đó đã dẫn đến việc thực hiện chọc ối. Một biến thể gây bệnh, dị hợp sắc, thay thế mã di truyền trong exon 40 của gen Tuberous Sclerosis (TSC 2) với kiểu di truyền trội tự thân đã được chiết xuất từ DNA thai nhi thô...... hiện toàn bộ
#u cơ tim #Tuberous Sclerosis #chẩn đoán di truyền #tư vấn trước sinh #biến thể di truyền
THỰC TRẠNG BỆNH SÂU RĂNG QUA KHÁM LÂM SÀNG VÀ ẢNH CHỤP BẰNG SMARTPHONE TRÊN SINH VIÊN NĂM THỨ NHẤT NGÀNH ĐIỀU DƯỠNG, TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y TẾ HÀ ĐÔNG, NĂM HỌC 2019-2020
Tạp chí Y học Việt Nam - Tập 501 Số 2 - 2021
Nghiên cứu mô tả cắt ngang nhằm mô tả tỷ lệ sâu răng hàm lớn vĩnh viễn trên khám lâm sàng và ảnh chụp bằng smartphone, từ đó xác định độ nhạy và độ đặc hiệu qua ảnh chụp trên sinh viên năm thứ nhất ngành điều dưỡng, trường Cao đẳng Y tế Hà Đông, năm học 2019-2020. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Tỷ lệ sâu răng hàm lớn vĩnh viễn là 93,2% qua phương pháp khám lâm sàng và 72,8% qua phương pháp ảnh chụp....... hiện toàn bộ
#Sâu răng #khám lâm sàng #ảnh chụp smartphone #sinh viên năm thứ nhất
Chẩn đoán lâm sàng so với phát hiện tử thi ở bệnh nhân nhiễm trùng sớm qua đời trong điều trị tích cực: một nghiên cứu hồi cứu Dịch bởi AI
Archiv für pathologische Anatomie und Physiologie und für klinische Medicin - Tập 478 - Trang 1173-1178 - 2020
Tử vong sớm trong trường hợp nhiễm trùng thường xảy ra; tuy nhiên, nguyên nhân cụ thể thường chưa được biết đến rõ ràng. Khám nghiệm tử thi có thể giúp xác định nguyên nhân tử vong. Mục tiêu của nghiên cứu là xác định sự không nhất quán giữa chẩn đoán lâm sàng và kết quả khám nghiệm sau khi chết ở những bệnh nhân nhiễm trùng được điều trị trong đơn vị chăm sóc đặc biệt (ICU), đã tử vong trong vòng...... hiện toàn bộ
#nhiễm trùng #tử vong sớm #khám nghiệm tử thi #chẩn đoán lâm sàng #điều trị tích cực
Sự khác biệt trong các đặc điểm lâm sàng giữa nhóm bệnh nhân phản ứng với điều trị bảo tồn và nhóm kháng trị (điều trị phẫu thuật) ở bệnh nhân mắc chứng thực quản búa Dịch bởi AI
Esophagus - Tập 18 - Trang 138-143 - 2020
Chứng thực quản búa (jackhammer esophagus - JE) là một bệnh hiếm gặp với các đặc điểm lâm sàng không rõ ràng. Mục tiêu của nghiên cứu này là so sánh hồi cứu các đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân mắc JE mà triệu chứng được kiểm soát bằng điều trị bảo tồn, chẳng hạn như quan sát hoặc sử dụng thuốc, so với những bệnh nhân cần điều trị phẫu thuật, chẳng hạn như phẫu thuật cắt cơ hoặc phẫu thuật nội soi ...... hiện toàn bộ
#jackhammer esophagus #điều trị bảo tồn #điều trị phẫu thuật #đặc điểm lâm sàng #tích số co bóp tối đa
Giáo dục tập trung làm tăng tỷ lệ sàng lọc ung thư tế bào gan ở bệnh nhân xơ gan bất kể mức độ hiểu biết sức khỏe chức năng Dịch bởi AI
Digestive Diseases and Sciences - Tập 66 - Trang 2603-2609 - 2020
Các can thiệp giáo dục sức khỏe đã thành công trong việc thay đổi lối sống. Mức độ hiểu biết sức khỏe chức năng (FHL) có thể xác định sự tuân thủ của bệnh nhân đối với các cuộc khám sức khỏe và quy trình điều trị, và có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự thành công của các can thiệp này. Chúng tôi tìm cách đánh giá giả thuyết rằng một can thiệp giáo dục sức khỏe sẽ cải thiện sự tuân thủ đối với sàng lọ...... hiện toàn bộ
#sàng lọc ung thư tế bào gan #giáo dục sức khỏe #hiểu biết sức khỏe chức năng #bệnh nhân xơ gan #tuân thủ khám sức khỏe
Ảnh hưởng của nơi làm việc đến việc học kỹ năng khám lâm sàng Dịch bởi AI
BMC Medical Education - Tập 14 - Trang 1-11 - 2014
Các thực tập sinh tại bệnh viện được coi là cực kỳ quan trọng để đạt được những năng lực như lý luận chuẩn đoán và kỹ năng lâm sàng. Quá trình học tập thực tế tại bệnh viện vẫn chưa được hiểu rõ. Nghiên cứu này điều tra cách mà sinh viên học kỹ năng lâm sàng tại nơi làm việc và các yếu tố ảnh hưởng đến điều này. Sáu buổi nhóm tập trung với 32 sinh viên đang thực tập tại Khoa Nội (4–9 sinh viên mỗi...... hiện toàn bộ
#khám lâm sàng #kỹ năng #học tập #bệnh viện #sinh viên y khoa
Khám phá biomarker qua nước tiểu trong glioma sử dụng proteomics lâm sàng dựa trên khối phổ Dịch bởi AI
Chinese Neurosurgical Journal - Tập 6 - Trang 1-10 - 2020
Glioma là khối u não ác tính nguyên phát phổ biến nhất và có tiên lượng xấu. Việc phát hiện sớm glioma là rất quan trọng để cải thiện kết quả cho bệnh nhân. Nước tiểu tích lũy những thay đổi trong cơ thể một cách hệ thống và do đó phục vụ như một nguồn biomarker sớm tuyệt vời. Ở giai đoạn phát hiện biomarker, chúng tôi đã thực hiện một phân tích proteomics tự đối chứng bằng cách so sánh các mẫu nư...... hiện toàn bộ
#glioma #biomarker #nước tiểu #proteomics #khối phổ
Tổng số: 37   
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4